Marathi characters are formed by adding vowel to consonant. There are 12 main vowels which give 12 variations of each consonant. The total group of these character is called as Barakhadi.
However, complex Marathi characters can be formed by adding two or more consonants followed by vowels. Thus there are large number of complex characters in Marathi which create difficulty in recognising the text.
I have given below some common types of complex character,
1. Consonant (व्यंजन) + य
क्य ख्य ग्य घ्य च्य छ्य ज्य झ्य ट्य ठ्य ढ्य ढ्य
वाक्य व्याख्या आरोग्य अश्लाघ्य च्यवनप्राश त्याज्य माझ्या नाट्य ओढ्यात
त्य थ्य द्य ध्य न्य प्य फ्य ब्य भ्य म्य य्य र्य ल्य व्य श्य ष्य स्य ह्य ल्य क्ष्य त्र्य
अपत्य नेपथ्य आद्य आराध्य अन्य सोप्या ब्याद भ्याड ग्राम्य न्याय्य आर्य शल्य काव्य वैश्य आयुष्य हास्य बाह्य बाल्य लक्ष्य नेत्र
2. Consonant (व्यंजन) + र
क्र ख्र ग्र घ्र च्र छ्र ज्र झ्र ट्र ठ्र ड्र त्र थ्र द्र ध्र न्र प्र फ्र ब्र भ्र म्र य्र र्र ल्र व्र श्र स्र ह्र क्श्र
क्रम ग्राम घ्रा नेंद्रीय वज्र ट्रक ड्रायवर गोत्र द्रव ध्रुव प्रकाश फ्रीज ब्रीद भ्रम आम्र तर्र व्रत श्रावण हिंस्र ह्रदय
kram, graam, ghraaNeMdriiy
3. र् + Consonant (व्यंजन )
First type - र्क र्ख र्ग र्घ र्च र्छ र्ज र्झ र्ट र्ठ र्ड र्थ र्द र्ध र्न र्प र्फ र्ब र्भ र्म र्य र्र र्ल र्व र्श र्ष र्स र्ह र्क्ष
अर्क वर्ख वर्ग अर्चना अर्ज हार्ट वार्ड आर्त सार्थ सर्दी अर्ध टर्न अर्पण बर्फ अर्बन गर्भ मर्म आर्य तर्र कार्ल सर्व आदर्श शीर्ष कोर्स अर्हता
ark, varkh, varg, arcanaa, arj,haarT,vaarD,aart, saarth, sardii,ardh,tarn,arpaN,barph,arban,garbh,marm,aary, tarr, kaarl,sarv, aadarsh, shiirSh, kors, arhataa
पहिल्या प्रकारात र पेक्षा व्यंजनावर जास्त जोर देऊन उच्चार केला जातो
While pronouncing this type of word more stress is given on consonant following र्
Second type - र्य र्ह
दुसर्या प्रकारात र आणि व्यंजन यांचा उच्चार एकत्रित पण सम प्रमाणात असतो.
In this type equal stress is given to both र् and consonant following it.
Examples -
सार्या खर्या नार्या वार्यात गुर्हाळ
saaryaa, kharyaa, naaryaa, vaaryaat, gurhaaL
4. Consonant + same consonant (व्यंजन + व्यंजन)
क्क च्च च्छ ज्ज ठ्ठ ड्ड द्द ल्ल व्व म्म
kka, cca, ccha, jja, ThTha, DDa, dda,lla, vva, mma,
पक्कड उच्च स्वच्छ जज्ज लठ्ठ अद्दल अम्मा अव्वल
pakkaD, ucc, svacch,jajj,laThTh,addal,ammaa,avval
5.
Consonant + Other consonant
क्त क्ट स्म स्व स्त स्ट स्प स्फ ल्प ष्क ष्ण
kta, kTa,sma, sva, sta, sTa, spa, spha, lpa, Shka, ShNa
आयुक्त करेक्ट स्वर स्टेशन स्पेशल स्फटिक अल्प निष्कर्ष विष्णु वर्धिष्णु
aayukt,karekT, svar, sTeshan, speshal, sphaTik,alp, niShkarSh,viShNu,vardhiShnu
तीक्ष्ण उत्पन्न संपन्न विद्वान अध्वर्यु वृद्धींगत उत्तुंग रस्त्यांत उत्कृष्ट
tiikShN,utpann,saMpann,vidvaan,adhvaryu,vRuddhIMgat uttuMg
मग्न आर्यांग्ल विध्वंस अग्निहोत्री अस्मिता ब्राह्मण अस्तित्व अभिमन्यु इंद्र विक्रांत उत्कर्ष
magn,aaryaaMgl,vidhvaMs,agnihotrii,asmita, brahmaN, astitv,abhimanyu, iMdr,vikraaMt, utkarSh
Complex characters formed by adding two or more consonants followed by 12 vowels form 12 variations of each complex character.
जोडाक्षर हेही एक व्यंजन असल्याने अ पासू न अ : पर्यँतचे स्वर मिसळून त्याची बाराखडी तयार होते. शिवाय अनुस्वार दिल्यास नवीन अक्षर तयार होते
Example -
प्र प्रा प्रि प्री प्रु प्रू प्रे प्रै प्रो प्रौ प्रं प्रः
प्रकार प्राप्त एप्रिल प्रीती प्रुफ प्रेरित प्रोफेसर प्रौढ
prakaar, praapt, epril, priitii,pruph,prerit, prophesar, prouDh
6. Complex characters with additional Anusvar
If we give Anusvaar on each such complex character, 12 more variations can be formed
प्रं प्रां प्रिं प्रीं प्रुं प्रें प्रैं प्रों प्रौं प्रं प्रः
Example
प्रांत प्रिंस
praaMt, priMs
व्यंग भ्रांत ड्रिंक
vyaMg, bhraaMt, DriMk
7. Consonant +ऋ
कृ खृ गृ घृ
चृ छृ जृ झृ
टृ ठृ डृ ढृ
तृ थृ दृ धृ नृ
पृ फृ बृ भृ मृ
यृ रृ लृ वृ शृ
सृ हृ क्षृ त्रृ
व्यंजन +ऋ मिसळून तयार झालेल्या अक्षरांचा समावेश असणारे काही शब्द खाली दिले आहेत.
कृष्ण गृह घृत तृण दृष्टी नृप पृष्ठ बृहन् भृंग मृत्युंजय शृंगार सृजन
kRuShN, gRuh, ghRut, tRuN, dRuShTii, nRup pRuShTh, bRuhan\, bhRuMg, mRutyuMjay shRuMgaar, sRujan
Lot of effort is needed to learn complex Marathi characters. The above examples will help in recognising most of the commonly found complex characters in Marathi text from Newspapers and books.
